پوسیدگی یا خرابی دندان به انگلیسی (Tooth Decay) به شرایطی گفته می‌شود که مینای دندان، یعنی لایه سخت و خارجی آن، دچار آسیب و تخریب شود. پوسیده شدن دندان ممکن است در گروه‌های سنی مختلف رخ دهد و کودکان، نوجوانان و افراد بالغ را درگیر کند.
نوعی باکتری چسبنده و نازک به نام پلاک (Plaque) دائما بر روی دندان‌ها شکل می‌گیرد. زمانی که غذا یا نوشیدنی شما حاوی شکر باشد، باکتری پلاک باعث تولید اسیدی خواهد شد که به مینای دندان حمله می‌کند. چسبندگی پلاک‌ها این اسید‌ها را با دندان شما در تماس نگه خواهد داشت که این مسئله به مرور زمان سبب آسیب دیدن مینای دندان می‌شود؛ در این شرایط، امکان سوراخ شدن بافت دندان یا به اصطلاح کرم خوردگی فراهم می‌گردد. کرم خوردگی دندان بیشتر در کودکان رایج بوده اما در اثر برخی تغییرات ناشی از افزایش سن می‌تواند در افراد بالغ نیز رخ دهد.
بیماری لثه یا فاصله بیش از اندازه لثه و دندان می‌تواند سبب شود که باکتری پلاک به ریشه دندان برسد. ریشه دندان‌ها با سیمانوم، ماده‌ای نرم‌تر از مینا، پوشیده شده است. ریشه دندان همچنین در مقابل پوسیدگی آسیب پذیری بالاتری داشته و به سرما و گرما نیز بیشر حساس است. پوسیدگی ریشه دندان در افراد بالای 50 سال رایج‌تر است.
همچنین پوسیدگی سطحی در میانسالان ممکن است کمی بیشتر نسبت به بقیه رخ دهد. بسیاری از این افراد به دلیل عدم مراقبت‌های کافی با این مشکل مواجه شده و یک یا چند دندان پر شده دارند. البته، این پر شدگی‌ها در طول سال‌ها ممکن است کاملا از بین رفته و سوراخ دندان دوباره پدیدار شود. انباشته شدن باکتری‌ها در این سوراخ‌ها می‌تواند باعث به وجود آمدن اسید و گسترش پوسیدگی شود.
دلایل پوسیدگی دندان
همانطور که عنوان شد، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و حاوی قند، بیشترین نقش را در پوسیده شدن دندان دارند، در حقیقت، هر زمان که شما غذا یا نوشیدنی حاوی شکر مصرف می‌کنید تا 20 دقیقه دندانهای خود را در خطر آسیب قرار می‌دهید. با این حال، پوسیدگی تنها ناشی از این مسئله نبوده و از موارد زیر نیز می‌توان به عنوان دلایل خرابی دندان یاد کرد:
- بهداشت دهان ضعیف
مسواک نزدن منظم می‌تواند باعث شود که باکتری پلاک در دهان شما رشد کرده و به مینای دندان حمله کند.
- خالی شدن دندان پر شده
همانطور که عنوان شد، موادی که از آن‌ها برای پر کردن دندان‌ها استفاده می‌شود ممکن است در طول زمان از بین بروند و سوراخ دندان محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها خواهد بود.
- خشک بودن دهان
خشک بودن دهان یکی دیگر از دلایل پوسیدگی دندان است. بزاق دهان می‌تواند باکتری پلاک را شسته و در فرایند تشکیل اسید تداخل ایجاد کند. بنابراین، اگر دهان شما خشک بوده و بزاق کمی در آن وجود داشته باشد، پلاک و سایر باکتری‌ها سریع‌تر تشکیل خواهند شد.
- مشکلات پزشکی و درمانی
برخی از روش‌های درمانی سرطان‌ها که گردن و سر را با پرتو درمانی تحت تاثیر قرار می‌دهند ممکن است با خشک کردن دهان به تسریع روند پوسیدگی کمک کنند.
نحوه جلوگیری از پوسیدگی دندان
پیشگیری از پوسیده شدن دندان‌ها بسیار کم هزینه بوده و تنها با یک سری اقدامات ساده روزانه صورت خواهد گرفت. اقدامات زیر می‌تواند مانع از پوسیدگی دندان شود:
- مسواک زدن حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- تمیز کردن بین دندان‌ها با استفاده از نخ یا خلال دندان
- محدود کردن غذاهای حاوی شکر
- مراجعه منظم به دندان پزشک
پوسیدگی دندان جلو
با اینکه پوسیدگی دندان جلو نسبت به دندان عقب کم‌تر اتفاق می‌افتد اما این به این معنا نیست که دندانهای جلویی انسان در مقابل پوسیدگی یا کرم خوردگی مصون هستند. در واقع، به دلیل اینکه دندانهای جلو بیشتر در دسترس قرار داشته و شانس آن‌ها برای تمیز شدن بیشتر از دندانهای عقب است کم‌تر شاهد پوسیدگی دندان جلو هستیم اما از نظر تئوری، دندانهای جلو و عقب شانسی برابر برای پوسیدگی دارند.
پوسیدگی دندان عقل
دندان عقل به دو دندان آسیاب سوم گفته می‌شود که دیرتر از سایر دندان‌ها رشد می‌کنند. این دو دندان نیز همانند سایر دندان‌ها در خطر پوسیدگی قرار دارند اما به دلیل اینکه یا از همه دندان‌ها جوان‌تر بوده و یا معمولا پیش از رشد کامل از طریق جراحی کشیده می‌شوند، پوسیدگی دندان عقل کم‌تر از سایر دندان‌ها رخ می‌دهد.
